ایران کد ؛ زبان مشترک سازندگان و صنعت نفت
مهندس محسن خجسته مهر- معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت
با گذشت 102 سال از اکتشاف نفت در ایران و رشد و ارتقاء فن‌آوری‌های داخلی در ساخت و بومی سازی تجهیزات و کالای مورد نیاز صنعت نفت، قرار است اولین سامانه جامع الکترونیکی خرید کالا به منظور حمایت از سازندگان داخلی و بومی سازی تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت راه اندازی شود.
مطالعات نشان می‌دهد به طور کلی یکی از دلایل وابستگی کشور در یک قرن گذشته نبود زبان مشترک بین سازندگان و خریداران کالا بوده که به این منظور امروزه موضوع طبقه بندی و شماره گذاری کالا و تجهیزات صنعت نفت در حال انجام است تا با اختصاص کد ملی برای هر کالا این زبان مشترک ایجاد شود.
در این خصوص وزارت نفت از سال‌های قبل در راستای ایجاد فهرستی رسمی از سازندگان مورد تایید و تهیه وندورلیستی اقدام کرده است؛ یکی از ویژگی‌های این سامانه الکترونیکی، خرید تمامی کالا و تجهیزات بر اساس کد ملی بوده و بر این اساس هم‌اکنون ثبت نام برخی از کالاهای ساخت داخل برای دریافت کد ملی و ورود به این وندورلیست آغاز شده است.
براساس تمهیدات دیده شده با راه‌اندازی کامل این سامانه، خرید کالاهای نفتی خارج از این شبکه مجازی ممنوع خواهد شد؛ به عبارت دیگر به موازات آماده‌سازی سامانه الکترونیکی کالا در سطح وزارت نفت، دستورالعمل دیگری مبنی بر ممنوعیت ورود تمامی کالا و تجهیزات بدون کد شناسایی به طرح‌های مختلف نفت و گاز در حال تدوین است که به زودی توسط وزیر نفت به تمامی شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت ابلاغ خواهد شد.
البته در گذشته در دوره‌ای خرید کالا در صنعت نفت متمرکز و در دوره‌ای دیگر پراکنده و بر عهده شرکت‌های مختلف گذاشته شد که هر کدام مزایا و معایبی دارد ولی هم‌اکنون با راه‌اندازی این شبکه، خریدار کد کالای مربوطه را در شبکه جستجو می‌کند و به این ترتیب مشخص می‌شود که کالا، ساخت داخل دارد و یا خیر و سپس روند سفارش آن انجام می‌شود.
تمایل خرید خارجی به دلیل امنیت کالا در صنعت نفت موضوعی رایج در صنعت نفت بوده و البته در دهه‌های گذشته نیز با وجود سر و کار داشتن با حامل‌های انرژی در این صنعت، به دلیل رعایت نکات ایمنی و استاندارد بودن اقلام کم‌ترین آسیب و خسارات ایجاد شده است. به همین دلیل اعتماد به کالای ساخت داخل کمی با تردید همراه است و به منظور رفع این مشکل، گروهی برای تست و ارائه تأییدیه اقلام ساخت داخل تشکیل شده است.
به نظر می‌رسد کاهش هزینه تولید، افزایش استانداردهای کالاهای ساخت داخل، حمایت از سازندگان داخلی، مقابله با شرایط تحریم، تمرکز زدایی و خودکفایی از واردات برخی تجهیزات، استاندارد کردن تجهیزات و کاهش ریسک مصرف‌کنندگان کالاهای ساخت داخل از مهم‌ترین مزیت‌های اجرای این طرح در سطح صنعت نفت است.
از سوی دیگر برای اجرای این طرح در بودجه سال جاری بندی پیش‌بینی شده است که بر این اساس با هدف تسهیل خرید کالا از سامانه الکترونیکی، سازنده کالا و تجهیزات از طریق ترک تشریفات برای تأمین کالای مورد نیاز انتخاب شود.
به این ترتیب با تکمیل عملیات کد گذاری و طبقه‌بندی کالا و تجهیزات صنعت نفت مطابق با سیستم کدینگ در سطح شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های تابعه، پیش‌بینی می‌شود تا نیمه اول سال آینده بیش از 500 هزار قلم انواع کالاهای پرمصرف صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کد ملی دریافت کنند.
مطالعات انجام شده، نشان می‌دهد با راه‌اندازی این سامانه جدید میزان و حجم واردات برخی از کالا و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت بین 20 تا 30 درصد کاهش پیدا خواهد کرد؛ زیرا کد گذاری کالاهای نفتی به عنوان تعریف یک زبان مشترک میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کالا در صنعت نفت با بهره برداری از این سامانه الکترونیکی، تمامی کالاهای ساخت داخل که از قیمت مناسب و کیفیت مطلوبی برخور دارند، بر روی یک شبکه مجازی قرار می‌گیرند.
براساس برنامه زمان بندی، قرار شده است تا دو سال آینده 100 درصد کالاهای مورد نیاز طرح‌های صنعت نفت بر روی سامانه الکترونیکی کالا قرار گیرند؛ در حال حاضر حدود 70 درصد کالاهای مورد نیاز صنعت نفت توسط سازندگان و تولیدکنندگان داخلی تأمین می‌شود و تا پایان برنامه پنجم توسعه حدود 90 درصد کالاهای پرمصرف در صنعت نفت بومی‌سازی خواهد شد.