فناوری RFID و چالش های کاربرد آن در زنجیره تامین
چکيده
مدت زماني زيادي نیست که فن‌آوری RFID به طور عام در دسترس مصرف‌کنندگان قرار گرفته است، اما در همین مدت کوتاه با قابلیت‌های مختلف خود توانسته خود را به عنوان فن‌آوری انقلابی قرن 21 در بین کاربران فناوری اطلاعات به اثبات برساند. انقلابی که در اروپا آغاز شد و در آمریکا به اوج خود رسیده است و شرکت‌های بزرگی ریسک کاربرد گسترده این تکنولوژی نو را پذیرفته و از آن سربلند بیرون آمده‌اند.
در عین حال این مانع را نیز در مقابل توسعه خود دید که باید مخالفانی را توجیه کند که ادعا می‌کنند که هرچه این تکنولوژی بیشتر رشد می‌کند از آن طرف حقوق مدنی و شهروندی بیشتر تحت تأثیر قرار گرفته و دامنه آن محدودتر می‌شود. البته لازم به ذکر است که این نگرانی فقط در مورد آزادی‌های مدنی و حقوق شهروندی نیست بلکه بسیاری از این نگران‌اند که ضعف‌های فنی این تکنولوژی مورد سوء استفاده قرار بگیرند. لذا در این مقاله به بررسی اهمیت فناوری RFID و چالش‌های موجود در این تکنولوژی ناشی از نقاط ضعف فنی (همچون: تأثیر مواد روی خصوصیات آنتن، شکل امواج و جهت آنتن و غیره) و غیر فنی (مانند قیمت بالا و سوء استفاده از تکنولوژی) پرداخته و راهکارهای مناسب ارائه می‌شود.
1- مقدمه
مديريت زنجيره تأمين يكي از روش‌هاي مهم مديريتي در اواخر قرن بيستم و اوايل قرن بيست و يكم است. در ساده‌ترین تعاريف، اين مديريت به معناي يكپارچه‌سازي و هماهنگ‌سازي جريان مواد، اطلاعات و وجوه مالي در بين چندين سازمان و در درون هر سازمان است كه از نظر حقوقي مستقل بوده، ولي همگي عضو يك زنجيره هستند.
به طور تقريبي همه علاقه‌مندان به مديريت زنجيره تأمين، مي‌دانند كه يكي از مهم‌ترين ابزارهاي مديريت زنجيره تأمين براي رسيدن به اهداف آن، هماهنگ‌سازي جريان اطلاعات در بين اعضاي زنجيره تأمين است. به بياني ديگر يكي از دلايل وجود مشكل يا شكست در اجراي تصميم‌هايي كه برنامه‌ريزي‌هاي مديريت زنجيره تأمين ايجاب مي‌كند، ضعف تكنولوژي اطلاعات آن است.
تكنولوژي اطلاعات باعث هماهنگي فعاليت‌هاي سازماني مي‌شود. لذا در این مقاله به بررسی اهمیت فناوری RFID و چالش‌های موجود در این تکنولوژی ناشی از نقاط ضعف فنی پرداخته و راهکارهای مناسب ارائه می‌شود. همچنين نحوه عملكرد اين فناوري براي هماهنگي درون‌سازمانی و بيرون سازماني مورد بحث قرار مي‌گيرد.
2- زنجيره تأمين
زنجيره تأمين شبكه‌اي است شامل تأمين‌كنندگان، كارخانه‌ها، انبارهاي كالا، مراكز توزيع و خرده‌فروشان كه مواد خام را تهيه كرده، تغيير شكل داده، محصول را تهيه كرده و تحويل مشتري مي‌دهند. در واقع زنجيره تأمين شبکه‌ای از سلول‌هاي ارزش افزا است كه هدف آن تحويل يك محصول سطح بالا، نه فقط با كمترين هزينه بلكه سريع و باارزش از تمام جهات ساخت محصول است. درواقع زنجيره تأمين همه فعاليت‌ها و افرادي را كه در يك محصول از تأمين مواد خام تا فروش محصول نهايي به سازمان‌ها و مصرف‌كنندگان و فراتر از فروش، گردش مواد و موجودي‌ها كه در كل فرآيند درگير هستند را در بر مي‌گيرد.
علاقه‌مندان به اين مبحث در زمينه مطالعه، تحقيق و كار به سه دسته تقسيم مي‌شوند: دسته‌اي كه به يكپارچه‌سازي اعضاي زنجيره علاقه‌مندند، دسته‌اي كه به هماهنگ‌سازي جريان‌هاي اطلاعات در زنجیره تأمین علاقه‌مندند و دسته‌اي كه به دنبال به‌کارگیری تكنولوژي اطلاعات در مديريت زنجيره تأمين هستند.
يك زنجيره تأمين معمولاً از اجزاي زير تشكيل شده است:
- مشتريان نهايي محصولات
- خرده‌فروشان محصولات و خدمات
- توزيع‌كنندگان/ عمده‌فروشان محصولات
- توليدكنندگان نهايي
- تأمين‌كنندگان
البته حضور تمامي اجزاي آورده شده در بالا لازم بوده و بسته به چگونگي زنجيره تأمين مي‌تواند متفاوت باشد.
3- معرفی فناوری
امروزه ضرورت شناسايي خودكار عناصر و جمع‌آوري داده مرتبط به آنان بدون نياز به دخالت انسان چه ورود اطلاعات در بسياري از عرصه‌هاي صنعتي، علمي، خدماتي و اجتماعي احساس مي‌شود. در پاسخ به اين نياز تاكنون فناوري‌هاي متعددي طراحي و پياده‌سازي شده است.
بحث جديدي كه چند سالي در حوزه صنعت و اقتصاد كشورها بروز كرده است، فناوري RFID است. فناوري جديدي كه صنعت حمل‌ونقل، توزيع و انبارداري و كل كاركردهاي مديريتي در زنجيره تأمين مي‌تواند از آن بهره جويد. هر انسان با بصيرت و دورانديشي پس از آشنايي با اين پديده شگفت‌انگیز آن را به عنوان راهگشای سازمان خود يافته و درصدد حضور آن در همه فرآيندها و منابع سازماني خود است.
تاكنون فناوري‌هاي مختلفي به منظور شناسايي خودكار طراحي و پياده‌سازي شده است. كدهاي ميله‌اي، كارت‌هاي هوشمند، تشخيص صدا، برخي فناوري‌هاي بيومتريك و RFID نمونه‌هايي در اين زمينه می‌باشند. در ادامه با فناوري بيشتر RFID آشنا خواهيم شد.
4- تكنولوژی RFID
RFID به مفهوم شناسايي از طريق فركانس راديويي است. براي روشن شدن مطلب مي‌توان گفت RFID كاربردي شبيه باركد و نوار مغناطيسي نصب شده روي كارت‌هاي اعتبار يا عابر بانك‌ها را دارد
RFID براي هر شيء يك مشخصه واحد ايجاد مي‌كند كه از ديگر اشياء قابل شناسايي خواهد شد. همان‌طور كه از روي باركد يا نوار مغناطیسی مي‌توان اطلاعات را خواند، تگ RFID را هم مي‌توان قرائت نمود و از آن طريق اطلاعات آن را دريافت يا اصلاح كرد. مي‌توان گفت RFID يك تكنولوژي نسبتاً جديد است كه روش انجام تجارت در مؤسسات را تغيير داده است. درواقع RFID راهي براي پيگيري جريان اطلاعات از ابتدا تا انتهاي زنجيره تأمين است
در RFID از تگ يا همان برچسب استفاده مي‌شود. اين قطعه درواقع يك فرستنده راديويي است كه از يك ميكروچيپ، يك آنتن و يك برد الكترونيكي تشكيل شده است. در اين تگ می‌توان اطلاعاتي راجع به كالا، حيوان يا انساني كه تگ روي آن نصب مي‌شود، قرار داد. اين اطلاعات مي‌تواند اطلاعاتي ساده‌اي مثل اسم و آدرس صاحب يك حيوان و يا اطلاعات پيچيده‌اي نظير چگونگي مونتاژ يك خودرو باشد. اين اطلاعات از طريق امواج راديويي منتشر و توسط آنتن گيرنده RFID دريافت و وارد سيستم مي‌شود