ایران کد : زبان مشترک زنجیره تامین کالای کشور
کالا به عنوان یک موجودیت حیاتی در عملیات مختلف تجاری و صنعتی دارای نقشی کلیدی است. نیاز مصرف‌کننده به کالای مورد نظر و اعلام آن به محیطی تحت عنوان بازار باعث می‌گردد حلقه‌های مستقلی از فرآیندها شروع به فعالیت نمایند. به عبارت دیگر حرکت تولیدکنندگان در جهت برآورده نمودن نیاز مصرف‌کننده، مجموعه‌ای از عناصر درگیر موضوع را فعال خواهد نمود. زنجیره‌ای از عناصر که از تأمین مواد اولیه برای ساخت یک محصول آغاز گردیده و تا رساندن کالا به دست مصرف‌کننده ادامه دارد. به عبارت دیگر زنجیره‌ای که همه فعالیتهای مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله تهیه مواد اولیه تا مرحله کالای نهایی به مصرف‌کننده را شامل می‌شود. این مجموعه فعالیت اصطلاحاً “زنجیره تأمین کالا” نامیده می‌شود.
زنجیره تأمین کالا در حقیقت شالوده‌ای از فرآیندهای مختلف تجاری و صنعتی است. فرآیندهایی که باید اولاً منسجم عمل نمایند و ثانیاً بیشترین تعامل را با هم داشته باشند. عناصری مانند تولید، توزیع، خرید، فروش و حمل و نقل از عناصر مهمی هستند که اگر هر کدام فاقد عملکرد لازم باشند زنجیره را تحت تأثیر قرار خواهند داد. به عبارت بهتر وقتی کالای مورد نظر مصرف‌کننده و یا مشتری نهایی در زمان مقرر به دست او نرسد حتماً عنصر یا عناصری در انسجام مأموریت خود کوتاهی نموده‌اند. بطور مثال برای رساندن شیر خوراکی به دست مصرف‌کنندگان خود که عمدتاً خانوارها هستند نیاز است ابتدا مواد اولیه محصول مربوطه که از گاوداری‌ها تأمین می‌گردد به دست کارخانه‌های فرآوری محصولات لبنی برسد. تهیه و بسته‌بندی محصولات این حلقه را اگر بسیار ساده و خارج از قواعد امروزی تأمین ببینیم حداقل دو عنصر “تهیه کننده مواداولیه” و “تولیدکننده” را فعال نموده است. ارسال محصولات برای عمده فروشان نیز، فعالیتهای حمل و نقل و توزیع را فعال کرده و در نهایت کالا در اختیار خرده‌فروش و مصرف‌کننده نهایی می‌رسد. موضوعاتی مانند تعمیرات (دستگاهها و تجهیزات)، انبارداری، سفارشات و عملیات تدارکات و … را نیز باید به این زنجیره اضافه نمود. بنابراین کارکرد بهینه زنجیره تأمین، نظام منسجم و پویایی را طلب می‌کند تا فقط بتواند یک کالا را برای مصرف آماده و مهیا نماید. تصور فرآیندهای تأمین قطعات تخصصی تجهیزات، مطمئناً فرآیندهای دیگر تخصصی‌تر مانند طراحی، مطالعات وابسته و … را نیز در برخواهد داشت که می‌تواند پیچیدگی زنجیره تأمین را بیشتر نماید.
آشنایی با فرآیندهای مختلف زنجیره تأمین و توقع کارکرد مناسب این مهم باعث می‌گردد عملاً ذهنیت به سمت راهکاری در جهت حفظ وضعیت مطلوب و در نگاه بدبینانه‌ای حرکت به سمت بهبود وضعیت زنجیره رود. شناخت موجودیت‌های مختلف زنجیره تأمین و بکارگیری روشهایی در جهت مدیریت این موجودیت‌ها می‌تواند بسیار مثمر ثمر واقع شود.صاحبنظران زنجیره تأمین کالا بر این باورند که شناخت و مدیریت موجودیت‌های مرتبط می‌تواند نوسانات و پارامتر‌های مؤثر بر تعادل زنجیره مانند عرضه، تقاضا و … را هدایت نماید. این گروه بر این باورند که جریان کالا در مقابل جریان اطلاعات و جریان منابع و اعتبارات مالی جزو اساسی‌ترین و کلیدی‌ترین مفاهیمی هستند که همواره باید مورد توجه قرار گیرند. به عبارت دیگر یک زنجیره تأمین بدون جریانات کالا، اطلاعات و منابع مالی قابل تصور نیست. ولی عمیق شدن در این بررسی یک نکته را حائز اهمیت می‌سازد که تمامی فرآیندهای زنجیره تأمین بدون ماهیتی مانند کالا (محصولات تأمین‌کنندگان) موجودیت و حق حیات نخواهند داشت. کالا به عنوان اصلی‌ترین موجودیت زنجیره، کانون فعالیتهای لجستیکی است. به عبارتی انجام و بکارگیری فرآیندهای لجستیکی تماماً حول محور کالا می‌چرخد. کالا مانند هر موجودیت دیگری تولید و در نهایت مصرف می‌شود. پارامترها و شرایطی بر آن نقش داشته و عملیات مختلفی در مورد آن صورت می‌پذیرد؛ اما در کنار فیزیک کالا (جرم کالا) آنچه به کالا شکل می‌دهد، شخصیت می‌بخشد و اعتبار عنایت می‌کند اطلاعاتی است که درمورد کالا تولید می‌شود. به عبارتی تولید اطلاعات کالا مهمتر از تولید جرم کالاست. زیرا اطلاعات کالا را به تنهایی می‌توان مصرف کرد ولی کالای بدون اطلاعات مصرف نمی‌شود. یعنی اصلاً تولید نمی‌شود که بتوان آن را مصرف کرد.
اطلاعات ماهیتی کالا، مشخصات فنی، اطلاعات رابطه‌ای کالا (مانند اطلاعات منابع تأمین کالا) همگی جزء شناسنامه کالا محسوب می‌شوند. انسان فاقد شناسنامه و در واقع فاقد نام، بدون اصالت خانوادگی، بدون فرهنگ و … قابل تصور نیست. کالای فاقد شناسنامه نیز همین رویه را در پی دارد.
حرکت کالا از محل تولید (تولید مواد اولیه-ساخت) تا محل مصرف نیازمند این شخصیت خواهد بود. در واقع داشتن این شخصیت است که حرکت کالا را معنی می‌دهد. یعنی تولیدکننده باید بداند چه چیزی را با چه مشخصاتی تولید کند؛ حمل کننده باید بداند چه کالایی را جابجا کند؛ انباردار باید بداند؛ توزیع‌کننده باید بداند؛ عمده فروش بداند؛ همه بدانند چه موجودیتی در حرکت است. اما آیا تمامی این عناصر چرخه باید با تمامی اطلاعات کالا درگیر باشند. اگر کالایی را با حداقل 40 مشخصه فرض کنیم آیا تمامی عناصر باید از تمامی اطلاعات مطلع باشند؟ چرخه نیازمند زبان مشترک است. زبان مشترک کالا در قالب کلید تعامل بسیار دارای اهمیت است. یعنی باید تمامی عناصر درگیر از تولید تا مصرف با یک زبان سخن گویند. آیا می‌توان فرض کرد که شناخت تولیدکننده درمورد کالا همانی نباشد که مصرف‌کننده خواسته است؛ هیچگاه حرکتی صورت نخواهد گرفت و هیچگاه تعاملی حادث نمی‌شود.
ایران کد می‌خواهد همانطور که کد ملی به عنوان شناسه هر ایرانی مطرح است به هر کالای در گردش تأمین کالای کشور شخصیت دهد. ایران کد می‌خواهد به عنوان زبان مشترک زنجیره تأمین کشور، کالای مورد نظر مصرف‌کننده را از آغاز تولید با صحت و سلامت به دست وی برساند. ایران کد می‌خواهد علاوه بر شناسایی منابع و مراجع تولیدی و توزیعی کشور، شناخت لازم را در طول چرخه حاصل نماید.کالای دارای ایران کد می‌تواند در هر نقطه زنجیره تأمین، اطلاعات خود را به عنصر مربوطه ارائه داده و وی را در مسیر مربوطه یاری دهد.
بدین منظور وزارت بازرگانی با توسعه و طراحی ابزاری به نام ایران کد و تصویب آن در هیأت دولت، توانسته است جان تازه‌ای به بخشهای مختلف زنجیره تأمین بخشد و کانون فعالیتهای لجستیکی (کالا-محصولات) را دارای شخصیت و اعتبار اطلاعاتی نماید. شناساندن عناصر تولیدی و توزیعی کشور به منظور منبع‌یابی تولیدات کشور و تولید و درج یک ایران کد بر روی هر قلم کالای در جریان و تولید شناسه برای دسترسی به اطلاعات ماهیتی و ذاتی قلم کالا می‌تواند تمامی عناصر درگیر موضوع کالا (کاربران اطلاعاتی کالا) مانند مصرف‌کنندگان، سازمانها، مراکز تجاری و صنعتی، دولت و بطور کلی تمامی نهادهای مختلف کشور را که با کالا و اطلاعات آن سروکار دارند سیراب نماید.
استفاده از درگاه اینترنتی “نظام ملی طبقه‌بندی و خدمات شناسه کالا” و به اختصار “ایران کد” امکان دسترسی به اطلاعات مشترک زنجیره تأمین در حوزه اطلاعات کالا و منابع تأمین آن در کشور را در اختیار قرار می‌دهد.
جستجو در منابع مختلف تأمین‌کننده کالا و ارایه اطلاعات به کاربران مختلف، مستلزم مشارکت عناصر تولیدی و توزیعی کشور وعضویت در ایران کد می‌باشد.
ایران کد علاوه بر تولید یک کد ملی برای هر قلم محصول، امکان تعامل تمامی کاربران را به صورت آزاد و رایگان فراهم آورده است. استفاده از بسترهای نوین فن‌آوری اطلاعات این امکان را مهیا می‌سازد که هر کس با هر نوع تخصص بتواند با ایران کد متعامل شده و خواسته خود را در حوزه اطلاعات مشترک زنجیره تأمین کالا برآورده نماید.
امید است با توسعه اطلاعاتی این تسهیل و نظام‌های وابسته بتوان علاوه بر کاهش هزینه‌های تأمین محصول، اثرات مفید آن را در بخشهای مختلف جامعه شاهد بود.
مجید کافی
عضو هیات مدیره و مدیر IT
مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ایران