فناوری RFID و چالش های کاربرد آن در زنجیره تامین
چکیده
مدت زمانی زیادی نیست که فن‌آوری RFID به طور عام در دسترس مصرف‌کنندگان قرار گرفته است، اما در همین مدت کوتاه با قابلیت‌های مختلف خود توانسته خود را به عنوان فن‌آوری انقلابی قرن ۲۱ در بین کاربران فناوری اطلاعات به اثبات برساند. انقلابی که در اروپا آغاز شد و در آمریکا به اوج خود رسیده است و شرکت‌های بزرگی ریسک کاربرد گسترده این تکنولوژی نو را پذیرفته و از آن سربلند بیرون آمده‌اند.
در عین حال این مانع را نیز در مقابل توسعه خود دید که باید مخالفانی را توجیه کند که ادعا می‌کنند که هرچه این تکنولوژی بیشتر رشد می‌کند از آن طرف حقوق مدنی و شهروندی بیشتر تحت تأثیر قرار گرفته و دامنه آن محدودتر می‌شود. البته لازم به ذکر است که این نگرانی فقط در مورد آزادی‌های مدنی و حقوق شهروندی نیست بلکه بسیاری از این نگران‌اند که ضعف‌های فنی این تکنولوژی مورد سوء استفاده قرار بگیرند. لذا در این مقاله به بررسی اهمیت فناوری RFID و چالش‌های موجود در این تکنولوژی ناشی از نقاط ضعف فنی (همچون: تأثیر مواد روی خصوصیات آنتن، شکل امواج و جهت آنتن و غیره) و غیر فنی (مانند قیمت بالا و سوء استفاده از تکنولوژی) پرداخته و راهکارهای مناسب ارائه می‌شود.
۱- مقدمه
مدیریت زنجیره تأمین یکی از روش‌های مهم مدیریتی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم است. در ساده‌ترین تعاریف، این مدیریت به معنای یکپارچه‌سازی و هماهنگ‌سازی جریان مواد، اطلاعات و وجوه مالی در بین چندین سازمان و در درون هر سازمان است که از نظر حقوقی مستقل بوده، ولی همگی عضو یک زنجیره هستند.
به طور تقریبی همه علاقه‌مندان به مدیریت زنجیره تأمین، می‌دانند که یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت زنجیره تأمین برای رسیدن به اهداف آن، هماهنگ‌سازی جریان اطلاعات در بین اعضای زنجیره تأمین است. به بیانی دیگر یکی از دلایل وجود مشکل یا شکست در اجرای تصمیم‌هایی که برنامه‌ریزی‌های مدیریت زنجیره تأمین ایجاب می‌کند، ضعف تکنولوژی اطلاعات آن است.
تکنولوژی اطلاعات باعث هماهنگی فعالیت‌های سازمانی می‌شود. لذا در این مقاله به بررسی اهمیت فناوری RFID و چالش‌های موجود در این تکنولوژی ناشی از نقاط ضعف فنی پرداخته و راهکارهای مناسب ارائه می‌شود. همچنین نحوه عملکرد این فناوری برای هماهنگی درون‌سازمانی و بیرون سازمانی مورد بحث قرار می‌گیرد.
۲- زنجیره تأمین
زنجیره تأمین شبکه‌ای است شامل تأمین‌کنندگان، کارخانه‌ها، انبارهای کالا، مراکز توزیع و خرده‌فروشان که مواد خام را تهیه کرده، تغییر شکل داده، محصول را تهیه کرده و تحویل مشتری می‌دهند. در واقع زنجیره تأمین شبکه‌ای از سلول‌های ارزش افزا است که هدف آن تحویل یک محصول سطح بالا، نه فقط با کمترین هزینه بلکه سریع و باارزش از تمام جهات ساخت محصول است. درواقع زنجیره تأمین همه فعالیت‌ها و افرادی را که در یک محصول از تأمین مواد خام تا فروش محصول نهایی به سازمان‌ها و مصرف‌کنندگان و فراتر از فروش، گردش مواد و موجودی‌ها که در کل فرآیند درگیر هستند را در بر می‌گیرد.
علاقه‌مندان به این مبحث در زمینه مطالعه، تحقیق و کار به سه دسته تقسیم می‌شوند: دسته‌ای که به یکپارچه‌سازی اعضای زنجیره علاقه‌مندند، دسته‌ای که به هماهنگ‌سازی جریان‌های اطلاعات در زنجیره تأمین علاقه‌مندند و دسته‌ای که به دنبال به‌کارگیری تکنولوژی اطلاعات در مدیریت زنجیره تأمین هستند.
یک زنجیره تأمین معمولاً از اجزای زیر تشکیل شده است:
- مشتریان نهایی محصولات
- خرده‌فروشان محصولات و خدمات
- توزیع‌کنندگان/ عمده‌فروشان محصولات
- تولیدکنندگان نهایی
- تأمین‌کنندگان
البته حضور تمامی اجزای آورده شده در بالا لازم بوده و بسته به چگونگی زنجیره تأمین می‌تواند متفاوت باشد.
۳- معرفی فناوری
امروزه ضرورت شناسایی خودکار عناصر و جمع‌آوری داده مرتبط به آنان بدون نیاز به دخالت انسان چه ورود اطلاعات در بسیاری از عرصه‌های صنعتی، علمی، خدماتی و اجتماعی احساس می‌شود. در پاسخ به این نیاز تاکنون فناوری‌های متعددی طراحی و پیاده‌سازی شده است.
بحث جدیدی که چند سالی در حوزه صنعت و اقتصاد کشورها بروز کرده است، فناوری RFID است. فناوری جدیدی که صنعت حمل‌ونقل، توزیع و انبارداری و کل کارکردهای مدیریتی در زنجیره تأمین می‌تواند از آن بهره جوید. هر انسان با بصیرت و دوراندیشی پس از آشنایی با این پدیده شگفت‌انگیز آن را به عنوان راهگشای سازمان خود یافته و درصدد حضور آن در همه فرآیندها و منابع سازمانی خود است.
تاکنون فناوری‌های مختلفی به منظور شناسایی خودکار طراحی و پیاده‌سازی شده است. کدهای میله‌ای، کارت‌های هوشمند، تشخیص صدا، برخی فناوری‌های بیومتریک و RFID نمونه‌هایی در این زمینه می‌باشند. در ادامه با فناوری بیشتر RFID آشنا خواهیم شد.
۴- تکنولوژی RFID
RFID به مفهوم شناسایی از طریق فرکانس رادیویی است. برای روشن شدن مطلب می‌توان گفت RFID کاربردی شبیه بارکد و نوار مغناطیسی نصب شده روی کارت‌های اعتبار یا عابر بانک‌ها را دارد
RFID برای هر شیء یک مشخصه واحد ایجاد می‌کند که از دیگر اشیاء قابل شناسایی خواهد شد. همان‌طور که از روی بارکد یا نوار مغناطیسی می‌توان اطلاعات را خواند، تگ RFID را هم می‌توان قرائت نمود و از آن طریق اطلاعات آن را دریافت یا اصلاح کرد. می‌توان گفت RFID یک تکنولوژی نسبتاً جدید است که روش انجام تجارت در مؤسسات را تغییر داده است. درواقع RFID راهی برای پیگیری جریان اطلاعات از ابتدا تا انتهای زنجیره تأمین است
در RFID از تگ یا همان برچسب استفاده می‌شود. این قطعه درواقع یک فرستنده رادیویی است که از یک میکروچیپ، یک آنتن و یک برد الکترونیکی تشکیل شده است. در این تگ می‌توان اطلاعاتی راجع به کالا، حیوان یا انسانی که تگ روی آن نصب می‌شود، قرار داد. این اطلاعات می‌تواند اطلاعاتی ساده‌ای مثل اسم و آدرس صاحب یک حیوان و یا اطلاعات پیچیده‌ای نظیر چگونگی مونتاژ یک خودرو باشد. این اطلاعات از طریق امواج رادیویی منتشر و توسط آنتن گیرنده RFID دریافت و وارد سیستم می‌شود