لجستیک بشر دوستانه چیست و چه کاربردهایی دارد؟
لجستیک بشر دوستانه چیست و چه کاربردهایی دارد؟ سازمان جهانی GS1 توسعه استانداردهای خود را در صنایع مختلفی دنبال میکند. تا قبل از سال 2016 این موسسه جهانی توسعه استانداردهای شناسایی (Identification)، ضبط داده (capture) و به اشتراکگذاری داده (Sharing) خود را در چهار صنعت زیر دنبال میکرد:
- خرده فروشی (Retail)
- بهداشت و درمان (healthcare)
- مواد غذایی (foodservice)
- حمل و نقل و لجستیک (transport & logistics)
اما از ابتدای سال 2016 میلادی این سازمان، حوزه صنایع فنی/تخصصی (Technical Industries) و حوزه لجستیک بشر دوستانه (Humanitarian Logistics) را نیز به صنایع مورد نظر خود اضافه نموده و در صدد استفاده از استانداردهای خود و ارائه راهحلهای نوین برای حل مشکلات این حوزهها برآمده است. در این مقاله تلاش داریم ضمن معرفی صنعت ششم مورد نظر GS1 تفاوتهای آن را با لجستیک تجاری تبیین نمایم.
تعریف لجستیک بشردوستانه
لجستیک بشر دوستانه در واقع انجام اقدامات لازم به منظور توزیع کمکهای لجستیکی بشردوستانه در هنگام بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و … است. ایـن نوع لجستیـک که تحت عنـوان لجستیک اضطـراری و (Emergency Logistics) و لجستیـک بـحران (Crisis Logistics) نیز از آن یاد میشود، در سال‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران زیادی قرار گرفته است. لجستیک بشر دوستانه (اضطراری) را میتوان به صورت زیر تعریف کرد:
“فرایند برنامهریزی، مدیریت و کنترل کارای جریان امداد، اطلاعات و خدمات از مبدأ به مقصد به منظور برآورده کردن نیازهای ضروری افراد آسیبدیده در شرایط اضطراری. هدف لجستیک اضطراری پاسخ به نیازهای افراد آسیبدیده و جلوگیری از گسترش دامنه بحران است.”
چرا به لجستیک اضطراری لجستیک بشردوستانه هم گفته میشود؟
با توجه به اینکه معمولاً در زمان وقوع یک بحران بخش عمدهای از امدادرسانی از طریق کمکهای بشردوستانه صورت گرفته و توزیع اقلام امدادی حاصل از کمکهای بشردوستانه اغلب با مشکلاتی روبرو است، لذا توزیع اقلام امدادی و فعالیتهای لجستیکی مرتبط با آن را لجستیک بشردوستانه مینامند. به عبارت دیگر لجستیک بشردوستانه، یعنی فعالیتهای لجستیکی مرتبط با کمکهای بشردوستانه در هنگام بروز یک حادثه طبیعی. هدف لجستیک بشردوستانه این است که اقلام امدادی به موقع، صحیح، دقیق و با عدالت بین آسیبدیدگان توزیع شود تا اثرات بلایا به حداقل برسد.
مشکلات/خطاها در لجستیک بشر دوستانه
بررسی سیر تاریخی لجستیک بشردوستانه نشان می‌دهد که خطاهای ثبت شده‌ای در کمک‌رسانی وجود داشته از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- نادیده گرفتن منزلت انسان‌های آسیبدیده و عدم شناخت صحیح از نیازهای آنان.
- عدم حضور مدیریت کمک‌رسانی برای جمع‌آوری و نگهداری و توزیع عادلانه کمکهای مردمی، ملی، جهانی.
- انتخاب محل اسکان موقت بدون رعایت ضوابط انتخاب محل اردوگاه.
- توزیع نامناسب مواد غذایی و گاهاً دور از شأن مردم آسیبدیده.
- قبول مسئولیت‌های خارج از توان سازماندهی توسط بعضی از سازمان‌ها و ارگان‌ها.
- دادن وعده‌های بدون پشتوانه به آسیبدیدگان و ایجاد توقع در آنان که نهایتاً نارضایتی و عدم همکاری و مشارکت آسیبدیدگان را به دنبال داشته است.
- عدم اطمینان مردم از تحویل هدایای خود به ستادهای مسئول به طوری که بیشتر آنان مایل هستند خود رأساً اقدام به توزیع و تحویل اجناس نمایند.
- ارسال منابع بدون ارزیابی صحیح از نیازها.
- تخصیص منابع محدود موجود به فعالیت‌هایی که جزء اولویت‌های ساعات اولیه بحران نیستند.
تفاوت لجستیک بشردوستانه با لجستیک تجاری
منظور از لجستیک تجاری، فعالیتهای لجستیکی است که در قالب روش جاریهایی منظم و روتین در سازمان‌ها انجام میشود. این گونه فعالیتهای لجستیکی در شرایط اطمینان انجام گرفته و سازمان‌های فرصت لازم برای تدارک و برنامهریزی این فعالیتها را دارند. در حالی که فعالیتهای لجستیک اضطراری در شرایط عدم اطمینان و پیچیده صورت گرفته و می‌بایست در کمترین زمان ممکن تدارک دیده شوند. به طور کلی وجوه تمایز لجستیک اضطراری از لجستیک تجاری را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
- صحت در اطلاعات مرتبط با تقاضا
- به هنگام بودن توزیع ذخایر امداد به سختی قابل کنترل است.
- مدیریت منابع (به علت غیرقطعی بودن محیط لجستیک اضطراری) یک چالش است.
- عدم قطعیت زیاد (مسیرهای غیرقابل استفاده، مباحث ایمنی، تغییر در ظرفیت تسهیلات، عدم قطعیت تقاضا).
- ارتباطات و هماهنگی پیچیده (آسیب به خطوط ارتباطی، درگیر شدن بسیاری از اشخاص ثالث، دولت و شهروندان، عدم دسترسی به اطلاعات فوری و دقیق تقاضا)
- دشوار بودن تحویل به موقع و کارامد
- وارد عمل شدن سازمان‌های مختلف