مدل رديابی بر اساس استانداردهای GS1
مدل رديابی بر اساس استانداردهای GS1: ردیابی و ره‌گیری با اهداف و مقاصد مختلفی و در سطوح متفاوت می‌تواند صورت گیرد. اینکه آیا ردیابی ضرورت دارد یا خیر و چه راهکاری باید استفاده شود به تحلیل هزینه- منافع نیاز دارد. ردیابی در سطوح مختلف زنجیره از بالادست تا پایین‌دست کاربرد دارد. توجه به این نکته نیز مهم است که بسته به ماهیت دیگر فرآیندهای زنجیره‌های تأمین که ناشی از ماهیت نوع کالاهای در گردش در آن‌ها است، سناریوهای متفاوتی می‌توان برای ردیابی و ره‌گیری طراحی و اجرا کرد.
استاندارد ردیابی GS1
راه‌کارهای متفاوت و متعددی برای اجرای فرآیند ردیابی هست و هر یک از این راهکارها بسته به نیاز و تکنولوژی‌های موجود عملی می‌شود؛ اما شیوه‌ای که می‌تواند مؤثر باشد و نقطه اشتراک الگوهای ردیابی و ره‌گیری محسوب می‌شود، استفاده از کدهای میله‌ای منحصربهفرد برای کالاهای در گردش است. این کدهای میله‌ای بر روی اقلام نصب و درج می‌شوند و کلید دسترسی به اطلاعات اقلام هستند.
با این وصف، شناسه‌ای که برای ردیابی اقلام به کار می‌رود باید کالاهای تولیدی از یک نوع یا یک قلم کالای خاص را متمایز کند. از آنجا كه سیستمهای کدگذاری مرسوم عموماً کدهای یکسانی بر مبنای طبقه‌بندی یا توصیف برای هر قلم کالا ارائه می‌کنند، به‌تنهایی امکان ره‌گیری را در سطح موردنیاز فراهم نمی‌آورند. یکی از ابزارهایی که می‌تواند در ردیابی کالا استفاده شود، شماره سریال هر واحد کالاست که در کنار کد نوع كالا، به هر واحد مجزا هویتی معین می‌بخشد. ازاین‌رو سریال‌های هر واحد کالا می‌تواند به‌عنوان شناسه ره‌گیری کالا در زنجیره تعریف شوند.
گونه‌ی دیگر، كد بهر تولیدی یا شماره سری ساخت است. این نوع مدل، مدل موفقی است كه سال‌ها در جهان استفاده می‌شود و به راهکاری استاندارد تبدیل شده است. متدولوژی ایجاد قابلیت ردیابی در همه صنایع یكسان است و با مطالعه روش مدیریت پروژه و تجربه عملی، می‌توان آن را در هر صنعتی به انجام رساند.
جهت استقرار سیستم ردیابی نیاز است استانداردهای سه‌گانه و اصلی GS1، یعنی شناسایی هویت‌ها، ثبت اطلاعات و به اشتراك‌گذاری داده‌ها، استقرار داده شود. در ادامه توضیح مختصری از این استانداردهای سه‌گانه آورده می‌شود:
استانداردهای شناسایی
استانداردهای GS1 این قابلیت را فراهم می‌كنند تا برای شناسایی منحصربهفرد هر «چیز» یا به عبارت بهتر هر «موجودیت»، یك شناسه‌ی یكتای جهانی تخصیص داده شود. شناسه‌هایی كه مطابق با استانداردهای GS1 به هر موجودیت می‌توان داد، با كمك پیش‌شماره شركتی GS1 صادر می‌شوند. هر شركتی كه عضو GS1 شود، یك پیش‌شماره شركتی منحصربهفرد دریافت می‌کند كه با این كار، امكان شناسایی آن شركت در تمام دنیا به‌صورت یكتا فراهم می‌شود.
برای شناسایی هر یك از موجودیت‌ها در زنجیره تأمین كدهای شناسایی زیر استفاده می‌شوند.
- GTIN: شماره جهانی قلم کالای تجاری كه برای شناسایی محصولات و خدمات به‌صورت یكتا در زنجیره تأمین استفاده می‌شود، مانند قوطی كنسرو، بسته شكلات، آلبوم موسیقی و غیره.
- GLN: شماره جهانی مکان كه برای شناسایی یكتای مكان‌ها و طرف‌های تجاری به کار می‌رود، مانند شرکت‌ها، انبارها، سالن‌های تولید و فروشگاه‌ها.
- SSCC: کد سریال بسته كه برای شناسایی یكتای واحد‌های لجستیكی استفاده می‌شود، مانند کالاهای روی یک پالت، کلاف‌های ورق آهنی، کارتن‌ها و سبدهای بارگیری شده.
- GRAI: سریال جهانی دارایی برگشتنی كه برای شناسایی دارایی‌های برگشت‌پذیر استفاده می‌شود، مانند جعبه‌ها و صندوق‌های خالی، پالت‌ها و كانتینرها، ساک‌ها و کیسه‌های حمل اشیا.
- GIAI: شناسه جهانی دارایی خاص كه برای شناسایی اموال و دارایی یك مجموعه استفاده می‌شود، مانند تجهیزات درمانی، تجهیزات تولیدی، وسایل حمل‌ونقل، تجهیزات فناوری اطلاعات.
- GSRN: شناسه جهانی رابطه خدماتی برای شناسایی یكتای رابطه بین خدمت دهنده و خدمت گیرنده استفاده می‌شود، مانند اعضای باشگاه وفاداری، پزشكان بیمارستان و اعضای كتابخانه.
- GDTI: شناسه جهانی سند برای شناسایی اسناد و مدارك به صورت یكتا استفاده می‌شود، مانند اظهارنامه مالیاتی، فرم‌ها و صورت‌های ارسال و گواهینامه‌های رانندگی.
شکل 1: استفاده از استانداردهای شناسایی GS1 در زنجیره تأمین
استانداردهای ضبط داده‌ها
در سیستم GS1 از حامل‌های داده برای ضمیمه كردن شناسه‌ها و سایر اطلاعات تكمیلی به اقلام فیزیكی استفاده می‌شود.
استانداردهای ضبط داده‌ها، مشخصات حامل‌های داده‌ای همچون كد میله‌ای (باركد)، دیتاماتریس و تگ‌های RFID را تعریف می‌كنند.
شرایطی كه پویشگرها، سخت‌افزارها و نرم‌افزارها بر اساس آن به استخراج اطلاعات از حامل‌های داده و استفاده از این اطلاعات می‌پردازند، در این استانداردها ذكر می‌شود.
شكل 2: انواع باركدها و Tag های RFID
استانداردهای به اشتراک‌گذاری اطلاعات
استانداردهای GS1 در حوزه تبادل داده‌ها، شامل استانداردهایی درباره داده‌های اصلی، داده‌های تراكنش‌های تجاری، داده‌های رخدادهای فیزیكی و استانداردهای ارتباطی به‌منظور تبادل این داده‌ها بین شركای تجاری است. سایر استانداردهای تبادل اطلاعات در سیستم GS1، شامل استانداردهایی درزمینهٔ مكان‌یابی داده‌ها و استانداردهای اعتبارسنجی است كه منجر به تضمین امنیت انتقال اطلاعات می‌شود.
استانداردهای GS1 با شناسایی محصولات، مكان‌ها، دارایی‌ها و غیره به‌صورت یكتا، ضبط دقیق داده‌ها و تبادل الكترونیكی اطلاعات به‌صورت خودكار، بنیان اطلاعاتی مشتركی را برای كسب‌وكارها ایجاد می‌كند تا شركت‌ها با استفاده از این بنیان مشترك، فرایندهای فیزیكی، اطلاعاتی و مالی خود را با سادگی و دقت بیشتر انجام دهند. علاوه بر این، كسب‌وكارها می‌توانند با تركیب استانداردهای مختلف GS1، اثربخشی و کارایی فرایندهایی مانند «فراخوان بازگشت محصول» را بهبود بخشند.
مدل ردیابی GS1
سازمان جهانی GS1 برای ردیابی و ره‌گیری، یك مدل جامع و فراگیر ارائه نموده است. بر اساس مدل GS1 اگر تمام طرف‌های حاضر در یك زنجیره تأمین، ردیابی درونی و بیرونی را انجام دهند، فرایند ردیابی كامل در سراسر زنجیره اجرا می‌شود.
شکل3: قابلیت ردیابی در زنجیره تأمین، در درون شركت‌ها و بیرون آن‌ها شكل می‌گیرد.
هدف از انجام فرآیند ردیابی برای طرف‌های حاضر در آن، این است که اطلاعاتی درباره تاریخچه، کاربرد یا مکان یک قلم نیازمند ردیابی از هر نقطه در زنجیره تأمین به دست آید. در هر فرآیند ردیابی، به‌طور معمول مراحل زیر وجود دارد:
شكل4: مراحل فرایند ردیابی بر اساس استاندارد GS1
مراحل فوق به‌طور مختصر در ادامه معرفی شده‌اند. توجه داشته باشید كه «برنامه‌ریزی و سازماندهی» در درون مراحل ردیابی نیست و پیش‌نیاز آن است. علاوه بر آن «به‌كارگیری و استفاده از اطلاعات» نیز درون مراحل ردیابی نبوده و پیامد آن است.