لجستیک بشر دوستانه چیست و چه کاربردهایی دارد؟

لجستیک بشر دوستانه چیست و چه کاربردهایی دارد؟ سازمان جهانی GS1 توسعه استانداردهای خود را در صنایع مختلفی دنبال می­کند. تا قبل از سال 2016 این موسسه جهانی توسعه استانداردهای شناسایی (Identification)، ضبط داده (capture) و به اشتراکگذاری داده (Sharing) خود را در چهار صنعت زیر دنبال می­کرد:

  1. خرده فروشی (Retail)
  2. بهداشت و درمان (healthcare)
  3. مواد غذایی (foodservice)
  4. حمل و نقل و لجستیک (transport & logistics)

اما از ابتدای سال 2016 میلادی این سازمان، حوزه صنایع فنی/تخصصی (Technical Industries) و حوزه لجستیک بشر دوستانه (Humanitarian Logistics) را نیز به صنایع مورد نظر خود اضافه نموده و در صدد استفاده از استانداردهای خود و ارائه راه­حل­های نوین برای حل مشکلات این حوزه­ها برآمده است. در این مقاله تلاش داریم ضمن معرفی صنعت ششم مورد نظر GS1 تفاوت­های آن را با لجستیک تجاری تبیین نمایم.

تعریف لجستیک بشردوستانه

لجستیک بشر دوستانه در واقع انجام اقدامات لازم به منظور توزیع کمک­های لجستیکی بشردوستانه در هنگام بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و … است. ایـن نوع لجستیـک که تحت عنـوان لجستیک اضطـراری و (Emergency Logistics) و لجستیـک بـحران   (Crisis Logistics)  نیز از آن یاد می­شود، در سال‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران زیادی قرار گرفته است. لجستیک بشر دوستانه (اضطراری) را می­توان به صورت زیر تعریف کرد:

“فرایند برنامه‌­ریزی، مدیریت و کنترل کارای جریان امداد، اطلاعات و خدمات از مبدأ به مقصد به منظور برآورده کردن نیازهای ضروری افراد آسیب­دیده در شرایط اضطراری. هدف لجستیک اضطراری پاسخ به نیازهای افراد آسیب­دیده و جلوگیری از گسترش دامنه بحران است.”

چرا به لجستیک اضطراری لجستیک بشردوستانه هم گفته می­شود؟

با توجه به اینکه معمولاً در زمان وقوع یک بحران بخش عمده­ای از امدادرسانی از طریق کمک­های بشردوستانه صورت گرفته و توزیع اقلام امدادی حاصل از کمک­های بشردوستانه اغلب با مشکلاتی روبرو است، لذا توزیع اقلام امدادی و فعالیت­‌های لجستیکی مرتبط با آن را لجستیک بشردوستانه می­نامند. به عبارت دیگر لجستیک بشردوستانه، یعنی فعالیت‌­های لجستیکی مرتبط با کمک­های بشردوستانه در هنگام بروز یک حادثه طبیعی. هدف لجستیک بشردوستانه این است که اقلام امدادی به موقع، صحیح، دقیق و با عدالت بین آسیبدیدگان توزیع شود تا اثرات بلایا به حداقل برسد.

مشکلات/خطاها در لجستیک بشر دوستانه

بررسی سیر تاریخی لجستیک بشردوستانه نشان می‌دهد که خطاهای ثبت شده‌ای در کمک‌رسانی وجود داشته از جمله آنها می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • نادیده گرفتن منزلت انسان‌های آسیبدیده و عدم شناخت صحیح از نیازهای آنان.
  • عدم حضور مدیریت کمک‌رسانی برای جمع‌آوری و نگهداری و توزیع عادلانه کمک‌های مردمی، ملی، جهانی.
  • انتخاب محل اسکان موقت بدون رعایت ضوابط انتخاب محل اردوگاه.
  • توزیع نامناسب مواد غذایی و گاهاً دور از شأن مردم آسیب‌دیده.
  • قبول مسئولیت‌های خارج از توان سازماندهی توسط بعضی از سازمان‌ها و ارگان‌ها.
  • دادن وعده‌های بدون پشتوانه به آسیب‌دیدگان و ایجاد توقع در آنان که نهایتاً نارضایتی و عدم همکاری و مشارکت آسیب‌دیدگان را به دنبال داشته است.
  • عدم اطمینان مردم از تحویل هدایای خود به ستادهای مسئول به طوری که بیشتر آنان مایل هستند خود رأساً اقدام به توزیع و تحویل اجناس نمایند.
  • ارسال منابع بدون ارزیابی صحیح از نیازها.
  • تخصیص منابع محدود موجود به فعالیت‌هایی که جزء اولویت‌های ساعات اولیه بحران نیستند.

تفاوت لجستیک بشردوستانه با لجستیک تجاری

منظور از لجستیک تجاری، فعالیت­های لجستیکی است که در قالب روش جاری­هایی منظم و روتین در سازمان‌ها انجام می­شود. این گونه فعالیت­های لجستیکی در شرایط اطمینان انجام گرفته و سازمان‌های فرصت لازم برای تدارک و برنامه­ریزی این فعالیت­ها را دارند. در حالی که فعالیت­های لجستیک اضطراری در شرایط عدم اطمینان و پیچیده صورت گرفته و می‌بایست در کمترین زمان ممکن تدارک دیده شوند. به طور کلی وجوه تمایز لجستیک اضطراری از لجستیک تجاری را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:

  • صحت در اطلاعات مرتبط با تقاضا
  • به هنگام بودن توزیع ذخایر امداد به سختی قابل کنترل است.
  • مدیریت منابع (به علت غیرقطعی بودن محیط لجستیک اضطراری) یک چالش است.
  • عدم قطعیت زیاد (مسیرهای غیرقابل استفاده، مباحث ایمنی، تغییر در ظرفیت تسهیلات، عدم قطعیت تقاضا).
  • ارتباطات و هماهنگی پیچیده (آسیب به خطوط ارتباطی، درگیر شدن بسیاری از اشخاص ثالث، دولت و شهروندان، عدم دسترسی به اطلاعات فوری و دقیق تقاضا)
  • دشوار بودن تحویل به موقع و کارامد
  • وارد عمل شدن سازمان‌های مختلف