مدل ردیابی بر اساس استانداردهای GS1
مدل ردیابی بر اساس استانداردهای GS1: ردیابی و ره‌گیری با اهداف و مقاصد مختلفی و در سطوح متفاوت می‌تواند صورت گیرد. اینکه آیا ردیابی ضرورت دارد یا خیر و چه راهکاری باید استفاده شود به تحلیل هزینه- منافع نیاز دارد. ردیابی در سطوح مختلف زنجیره از بالادست تا پایین‌دست کاربرد دارد. توجه به این نکته نیز مهم است که بسته به ماهیت دیگر فرآیندهای زنجیره‌های تأمین که ناشی از ماهیت نوع کالاهای در گردش در آن‌ها است، سناریوهای متفاوتی می‌توان برای ردیابی و ره‌گیری طراحی و اجرا کرد.
استاندارد ردیابی GS1
راه‌کارهای متفاوت و متعددی برای اجرای فرآیند ردیابی هست و هر یک از این راهکارها بسته به نیاز و تکنولوژی‌های موجود عملی می‌شود؛ اما شیوه‌ای که می‌تواند مؤثر باشد و نقطه اشتراک الگوهای ردیابی و ره‌گیری محسوب می‌شود، استفاده از کدهای میله‌ای منحصربهفرد برای کالاهای در گردش است. این کدهای میله‌ای بر روی اقلام نصب و درج می‌شوند و کلید دسترسی به اطلاعات اقلام هستند.
با این وصف، شناسه‌ای که برای ردیابی اقلام به کار می‌رود باید کالاهای تولیدی از یک نوع یا یک قلم کالای خاص را متمایز کند. از آنجا که سیستمهای کدگذاری مرسوم عموماً کدهای یکسانی بر مبنای طبقه‌بندی یا توصیف برای هر قلم کالا ارائه می‌کنند، به‌تنهایی امکان ره‌گیری را در سطح موردنیاز فراهم نمی‌آورند. یکی از ابزارهایی که می‌تواند در ردیابی کالا استفاده شود، شماره سریال هر واحد کالاست که در کنار کد نوع کالا، به هر واحد مجزا هویتی معین می‌بخشد. ازاین‌رو سریال‌های هر واحد کالا می‌تواند به‌عنوان شناسه ره‌گیری کالا در زنجیره تعریف شوند.
گونه‌ی دیگر، کد بهر تولیدی یا شماره سری ساخت است. این نوع مدل، مدل موفقی است که سال‌ها در جهان استفاده می‌شود و به راهکاری استاندارد تبدیل شده است. متدولوژی ایجاد قابلیت ردیابی در همه صنایع یکسان است و با مطالعه روش مدیریت پروژه و تجربه عملی، می‌توان آن را در هر صنعتی به انجام رساند.
جهت استقرار سیستم ردیابی نیاز است استانداردهای سه‌گانه و اصلی GS1، یعنی شناسایی هویت‌ها، ثبت اطلاعات و به اشتراک‌گذاری داده‌ها، استقرار داده شود. در ادامه توضیح مختصری از این استانداردهای سه‌گانه آورده می‌شود:
استانداردهای شناسایی
استانداردهای GS1 این قابلیت را فراهم می‌کنند تا برای شناسایی منحصربهفرد هر «چیز» یا به عبارت بهتر هر «موجودیت»، یک شناسه‌ی یکتای جهانی تخصیص داده شود. شناسه‌هایی که مطابق با استانداردهای GS1 به هر موجودیت می‌توان داد، با کمک پیش‌شماره شرکتی GS1 صادر می‌شوند. هر شرکتی که عضو GS1 شود، یک پیش‌شماره شرکتی منحصربهفرد دریافت می‌کند که با این کار، امکان شناسایی آن شرکت در تمام دنیا به‌صورت یکتا فراهم می‌شود.
برای شناسایی هر یک از موجودیت‌ها در زنجیره تأمین کدهای شناسایی زیر استفاده می‌شوند.
- GTIN: شماره جهانی قلم کالای تجاری که برای شناسایی محصولات و خدمات به‌صورت یکتا در زنجیره تأمین استفاده می‌شود، مانند قوطی کنسرو، بسته شکلات، آلبوم موسیقی و غیره.
- GLN: شماره جهانی مکان که برای شناسایی یکتای مکان‌ها و طرف‌های تجاری به کار می‌رود، مانند شرکت‌ها، انبارها، سالن‌های تولید و فروشگاه‌ها.
- SSCC: کد سریال بسته که برای شناسایی یکتای واحد‌های لجستیکی استفاده می‌شود، مانند کالاهای روی یک پالت، کلاف‌های ورق آهنی، کارتن‌ها و سبدهای بارگیری شده.
- GRAI: سریال جهانی دارایی برگشتنی که برای شناسایی دارایی‌های برگشت‌پذیر استفاده می‌شود، مانند جعبه‌ها و صندوق‌های خالی، پالت‌ها و کانتینرها، ساک‌ها و کیسه‌های حمل اشیا.
- GIAI: شناسه جهانی دارایی خاص که برای شناسایی اموال و دارایی یک مجموعه استفاده می‌شود، مانند تجهیزات درمانی، تجهیزات تولیدی، وسایل حمل‌ونقل، تجهیزات فناوری اطلاعات.
- GSRN: شناسه جهانی رابطه خدماتی برای شناسایی یکتای رابطه بین خدمت دهنده و خدمت گیرنده استفاده می‌شود، مانند اعضای باشگاه وفاداری، پزشکان بیمارستان و اعضای کتابخانه.
- GDTI: شناسه جهانی سند برای شناسایی اسناد و مدارک به صورت یکتا استفاده می‌شود، مانند اظهارنامه مالیاتی، فرم‌ها و صورت‌های ارسال و گواهینامه‌های رانندگی.
شکل ۱: استفاده از استانداردهای شناسایی GS1 در زنجیره تأمین
استانداردهای ضبط داده‌ها
در سیستم GS1 از حامل‌های داده برای ضمیمه کردن شناسه‌ها و سایر اطلاعات تکمیلی به اقلام فیزیکی استفاده می‌شود.
استانداردهای ضبط داده‌ها، مشخصات حامل‌های داده‌ای همچون کد میله‌ای (بارکد)، دیتاماتریس و تگ‌های RFID را تعریف می‌کنند.
شرایطی که پویشگرها، سخت‌افزارها و نرم‌افزارها بر اساس آن به استخراج اطلاعات از حامل‌های داده و استفاده از این اطلاعات می‌پردازند، در این استانداردها ذکر می‌شود.
شکل ۲: انواع بارکدها و Tag های RFID
استانداردهای به اشتراک‌گذاری اطلاعات
استانداردهای GS1 در حوزه تبادل داده‌ها، شامل استانداردهایی درباره داده‌های اصلی، داده‌های تراکنش‌های تجاری، داده‌های رخدادهای فیزیکی و استانداردهای ارتباطی به‌منظور تبادل این داده‌ها بین شرکای تجاری است. سایر استانداردهای تبادل اطلاعات در سیستم GS1، شامل استانداردهایی درزمینهٔ مکان‌یابی داده‌ها و استانداردهای اعتبارسنجی است که منجر به تضمین امنیت انتقال اطلاعات می‌شود.
استانداردهای GS1 با شناسایی محصولات، مکان‌ها، دارایی‌ها و غیره به‌صورت یکتا، ضبط دقیق داده‌ها و تبادل الکترونیکی اطلاعات به‌صورت خودکار، بنیان اطلاعاتی مشترکی را برای کسب‌وکارها ایجاد می‌کند تا شرکت‌ها با استفاده از این بنیان مشترک، فرایندهای فیزیکی، اطلاعاتی و مالی خود را با سادگی و دقت بیشتر انجام دهند. علاوه بر این، کسب‌وکارها می‌توانند با ترکیب استانداردهای مختلف GS1، اثربخشی و کارایی فرایندهایی مانند «فراخوان بازگشت محصول» را بهبود بخشند.
مدل ردیابی GS1
سازمان جهانی GS1 برای ردیابی و ره‌گیری، یک مدل جامع و فراگیر ارائه نموده است. بر اساس مدل GS1 اگر تمام طرف‌های حاضر در یک زنجیره تأمین، ردیابی درونی و بیرونی را انجام دهند، فرایند ردیابی کامل در سراسر زنجیره اجرا می‌شود.
شکل۳: قابلیت ردیابی در زنجیره تأمین، در درون شرکت‌ها و بیرون آن‌ها شکل می‌گیرد.
هدف از انجام فرآیند ردیابی برای طرف‌های حاضر در آن، این است که اطلاعاتی درباره تاریخچه، کاربرد یا مکان یک قلم نیازمند ردیابی از هر نقطه در زنجیره تأمین به دست آید. در هر فرآیند ردیابی، به‌طور معمول مراحل زیر وجود دارد:
شکل۴: مراحل فرایند ردیابی بر اساس استاندارد GS1
مراحل فوق به‌طور مختصر در ادامه معرفی شده‌اند. توجه داشته باشید که «برنامه‌ریزی و سازماندهی» در درون مراحل ردیابی نیست و پیش‌نیاز آن است. علاوه بر آن «به‌کارگیری و استفاده از اطلاعات» نیز درون مراحل ردیابی نبوده و پیامد آن است.