جنجال افلاتوکسین در شیر پاستوریزه / راهکار ردیابی کالا با استفاده از استانداردهای GS1
ادعای عرضه شیرهای پاستوریزه آلوده به سم ” افلاتوکسین ” در کشور و نام بردن از استان مازندران با آمار نسبتا بالا آن هم در یک برنامه تلویزیونی صبحگاهی ، نه تنها موجی از نگرانی را در خانواده‌ها ایجاد کرد، بکله اعتراض بسیاری از فعالان صنایع غذایی و بویژه صنعت لبنیات و مراجع بهداشتی را به همراه داشته است.
به گزارش روابط عمومی مرکزملی شماره گذاری کالا وخدمات ایران، به نقل از خبرگزاری ایرنا، این ادعا را ” بهادر حاجی محمدی ” که بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران معرفی شد، در برنامه ” سلام صبح بخیر ” شبکه ۳ سیما مطرح کرد و مدعی شد ؛ شیرهای پاستوریزه‌ای که از سوپرمارکت‌ها تهیه می‌شود مقدار زیادی آلودگی به سم افلاتوکسین دارند. سمی که به منجر به سرطان کبد می‌شود.
موضوع آلودگی مواد غذایی صنعتی و وجود سموم مختلف در غذاهایی که از تولیدات کارخانه‌های مختلف محسوب می‌شوند همواره از مسائل مهم مورد توجه جامعه محسوب می‌شود. به ویژه در حوزه لبنیات که به خاطر فسادپذیری و استعداد بالا در میکروبی شدن و همچنین گستردگی جامعه مصرف‌کننده، نظارت و حساسیت بر آن بسیار بالاست. طی سال‌های اخیر نیز مسائلی مانند وارد کردن وایتکس در شیر یا استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی جنجال‌های رسانه‌ای و اجتماعی زیادی ایجاد کرده بود.
فراتر از پالم و وایتکس
بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران در این برنامه زنده تلویزیونی پس از اظهارنظر درباره برخی صنوف مرتبط با عرضه غذاهای آماده، به پیشینه بعضی چالش‌های بهداشتی در صنعت لبنیات اشاره کرد و گفت: جای آن که نگران استفاده از روغن پالم و وایتکس در لبنیات باشیم، افکار عمومی و مسئولان باید به مسائل مهم‌تری مانند وجود سموم دیگر در لبنیات توجه داشته باشند.
او به عنوان مثال به ورود ذرت‌های آلوده استناد کرد و گفت که مصرف این ذرت‌های آلوده به افلاتوکسین، سبب تولید شیرهای آلوده به این سم شده است.
حاجی محمدی در این گفت‌وگوی تلویزیونی آماری را که به گفته خودش از پژوهش‌های تعدادی از اساتید دانشگاه استخراج شده درباره میزان آلودگی شیرهای پاستوریزه در شهرهای مختلف کشور اعلام کرد و گفت: طبق این آمارها ۳۳ درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز ۶۲ درصد، ساری ۶۰، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد و اردبیل ۳۳ درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند.
وی افزود : سم موجود در خوراک دام وارد شیر می‌شود و با توجه به این که این سم بر اثر حرارت جوشاندن از بین نمی‌رود، در شیر باقی می‌ماند. جای تاسف است بین ۱۰ کشور منطقه خاورمیانه رتبه آخر را از نظر وضعیت آلودگی سم سرطان‌زای آفلاتوکسین در شیر داریم.
او کوکان و خردسالان را به واسطه وزن پایینی که دارند نسبت به میزان سمی که از شیر دریافت می‌کنند اقشار در معرض خطر جامعه معرفی کرد و گفت: متاسفانه یا خوشبختانه سرانه مصرف شیر در کشور ما پایین است و اگر در مصرف شیر مثل کشورهایی همچون انگلستان بودیم مشخص نبود که چه اتفاقی در حوزه سلامت رخ می‌داد.
حاجی‌محمدی ضعف در مدیریت را عامل بروز این وضعیت که برای نخستین بار به این صورت اعلام شده عنوان کرد و با بیان این که سال‌هاست شاهد چنین روندی هستند ، افزد : متولی بهداشت شیر وزارت بهداشت است، اما آلودگی شیر در دامداری و به دلیل غذای آلوده دام رخ می‌دهد که متولی‌اش سازمان دامپزشکی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی است.
راهکار ردیابی کالا با استفاده از استاندارد های GS1
۱. مقدمه
ردیابی و ره‌گیری با اهداف و مقاصد مختلفی و در سطوح متفاوت می‌تواند صورت گیرد. اینکه آیا ردیابی ضرورت دارد یا خیر و چه راهکاری باید استفاده شود به تحلیل هزینه- منافع نیاز دارد. ردیابی در سطوح مختلف زنجیره از بالادست تا پایین‌دست کاربرد دارد. توجه به این نکته نیز مهم است که بسته به ماهیت دیگر فرآیندهای زنجیره‌های تأمین که ناشی از ماهیت نوع کالاهای در گردش در آن‌ها است، سناریوهای متفاوتی می‌توان برای ردیابی و ره‌گیری طراحی و اجرا کرد.
۲. استاندارد ردیابی GS1
راه‌کارهای متفاوت و متعددی برای اجرای فرآیند ردیابی هست و هر یک از این راهکارها بسته به نیاز و تکنولوژی‌های موجود عملی می‌شود؛ اما شیوه‌ای که می‌تواند مؤثر باشد و نقطه اشتراک الگوهای ردیابی و ره‌گیری محسوب می‌شود، استفاده از کدهای میله‌ای منحصربه‌فرد برای کالاهای در گردش است. این کدهای میله‌ای بر روی اقلام نصب و درج می‌شوند و کلید دسترسی به اطلاعات اقلام هستند.
با این وصف، شناسه‌ای که برای ردیابی اقلام به کار می‌رود باید کالاهای تولیدی از یک نوع یا یک قلم کالای خاص را متمایز کند. از آنجا که سیستمهای کدگذاری مرسوم عموماً کدهای یکسانی بر مبنای طبقه‌بندی یا توصیف برای هر قلم کالا ارائه می‌کنند، به‌تنهایی امکان ره‌گیری را در سطح موردنیاز فراهم نمی‌آورند. یکی از ابزارهایی که می‌تواند در ردیابی کالا استفاده شود، شماره سریال هر واحد کالاست که در کنار کد نوع کالا، به هر واحد مجزا هویتی معین می‌بخشد. ازاین‌رو سریال‌های هر واحد کالا می‌تواند به‌عنوان شناسه ره‌گیری کالا در زنجیره تعریف شوند.
گونه‌ی دیگر، کد بهر تولیدی یا شماره سری ساخت است. این نوع مدل، مدل موفقی است که سال‌ها در جهان استفاده می‌شود و به راهکاری استاندارد تبدیل شده است. متدولوژی ایجاد قابلیت ردیابی در همه صنایع یکسان است و با مطالعه روش مدیریت پروژه و تجربه عملی، می‌توان آن را در هر صنعتی به انجام رساند.