تاریخچه مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران
مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران در سال 1374 به‌منظور تسهيل امور تجاري و كمك به ساماندهي نظام تأمین و توزیع از طريق کدگذاری کالاها و خدمات و ايجاد یک بانک اطلاعاتی متمرکز از اطلاعات‌پایه‌ی كالاها تأسيس گردید. اهداف و مأموريت اصلی اين مركز توسعه سيستم شماره‌گذاري و استفاده از فناوري رمزينه (باركد) با رعايت استانداردهاي بين‌المللي مؤسسه EAN كه از ابتداي سال 2005 به نام مؤسسه بين‌المللي GS1 تغيير نام داد، بوده است.
سازمان جهاني GS1، یک نهاد بين‌المللي غيرانتفاعي و غيرتجاري باسابقه‌ای بیش از 40 سال است كه توسعه و مديريت فراگيرترين سيستم استانداردهاي زنجيره تأمین در دنيا را بر عهده دارد. استفاده از استانداردهاي GS1، کارایی، اطمينان و شفافيت را در زنجيره‌هاي تأمین مختلف تضمين مي‌كند.
در فاصله سال‌هاي 74 تا 84، فعاليت اصلي مركز، صدور باركد براي كالاهايي بود كه توسط شركت‌هاي ايراني توليد و به بازار عرضه مي‌شدند. اين باركدها در فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي داخل و خارج كشور استفاده مي‌شوند و با كمك آن‌ها عمليات فروش مكانيزه در پايانه‌هاي فروشگاهي موسوم به نقطه فروش (POS) امكان‌پذير شده است.
سازمان GS1 از طريق شركت‌هاي نماينده خود در سراسر جهان، با شركاي تجاري، صنايع توليدي، دولت‌ها و شركت‌هاي صاحب فناوري در ارتباط است تا نيازهاي آن‌ها و مشكلات موجود در كسب‌وكارشان را بشناسد و از طريق طراحي و پياده‌سازي استانداردهاي جهاني، براي آن نيازها پاسخي مناسب ارائه دهد.
روزانه بيش از 1 ميليون شركت عضو GS1 در 150 كشور جهان، بيش از 6 ميليارد تراكنش مبتني بر استانداردهاي GS1 را ايجاد مي‌كنند كه همين امر موجب شده است استانداردهاي GS1 به‌عنوان «زبان جهاني كسب‌وكار» شناخته و در سراسر دنيا فراگير شود.
در سال 1384، مديريت مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران تغيير نموده و از سال 1385 به دنبال مصوبه شماره 116225/ت35818هـ آذرماه 85 هیئتوزیران، طراحي و پياده‌سازي نظام ملي طبقه‌بندي و خدمات شناسه كالا و خدمات (ایران کد) به وزارت بازرگاني محول شد و طي قراردادی، در دستور كار این مركز قرار گرفت. تا سال 1392، بخش عمده فعالیت‌های مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران، صرف طراحي و استقرار و گسترش نظام مذكور شد.
از مهرماه 1392، سياستهاي وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره گسترش ایران کد تغيير يافت و حمايتهايي مانند الزام داشتن كد ملي در ثبت سفارش متوقف گرديد. درنتیجه، از دامنه فعالیت‌های مركز كاسته شد و به دليل كاهش درآمدها، مرکز ناچار گرديد تعديل نیرو انجام دهد. در سال 1393سياستهاي كاهش دامنه فعالیت‌های مركز و طرح برون‌سپاری عمليات ایران کد و پيگيري وضعيت خصوصي‌سازي و واگذاري (كه از مهرماه سال 1388 آغازشده بود) در دستور كار قرار گرفت.
اواخر آذرماه 1393، هيئت‌مديره مركز تغيير كرد و پس از بررسي‌هاي اوليه، تصميم گرفته شد استانداردهای بین‌المللی GS1 احيا و به صورت جدیتر پيگيري شود. علاوه بر آن، تعیین تکلیف وضعيت حقوقي مركز (پرونده خصوصي‌سازي) نيز در دستور كار قرار گرفت.
از ابتدای سال 1397 با توجه به استراتژيهاي كلان سازمان جهاني GS1 و همچنين سند استراتژيك مركز بيشترين تمركز فعاليتها، علاوه بر توليد كد ملي بر توسعه و ترويج استفاده از استانداردهاي GS1 و كاربردي نمودن آن‌ها در حوزههاي مختلف قرارگرفته است.
همچنین برخی قوانين و مقررات مرتبط با نظام ايرانكدکه پشتیبان برخی از مصوبات و الزامات ایران‌کد است در پیوست شماره 1 به صورت کامل شرح داده‌شده است.
سیر تاریخی تحولات مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران (GS1 Iran)
نمودار 1-مرکز در گذر تاریخ
- اواخر سال 1373: طرح موضوع نیاز کشور به سیستم بارکدگذاری کالاها توسط آقای نهاوندیان و تیم مربوطه
- اردیبهشت 1374: تصویب مصوبه 3532 و تکلیف به وزارت بازرگانی برای بارکددار کردن کالاها و تخصیص بارکد ملی به تولیدکنندگان ایرانی و کالاهای آن‌ها
- تابستان 1374: تأسیس مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران به‌صورت موسسهای غیرانتفاعی
- بهمن 1374: ارائه درخواست عضویت به سازمان جهانی بارکدها (EAN) و پذیرش عضویت و تخصیص پیششماره 626 به ایران برای شناسهدار کردن کالاها
- 1374 تا 1384: انجام کدگذاری و تخصیص شناسه به تولیدکنندگان و کالاهای آن‌ها با استاندارد EAN
- سال 1384: ادغام EAN اروپا و UCC امریکا و تغییر نام به GS1
- آذر 1385: تصویبنامه 116225/ت 35818 هـ هیئتوزیران و تکلیف به وزارت بازرگانی در راهاندازی سیستم کدینگ ملی
- اردیبهشت 1386: تصویب آییننامه اجرایی 18596/ت 37179 ک با عنوان نظام ملی کدینگ (ایران کد)
- تیر 1386: شروع استقرار سیستم کدینگ ملی و ارائه خدمات ایران کد
- سال 1390: ورود ایران کد به فرآیند ثبت سفارش واردات
- آبان 1392: دستور وزیر صنعت به مرکز ثبت سفارش برای توقف انجام امور با ایران کد
- 1393 تا 1398 : رویکرد جدیتر نسبت به توسعه و به‌کارگیری استانداردهای GS1 در کشور