تاریخچه مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران
مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران در سال ۱۳۷۴ به‌منظور تسهیل امور تجاری و کمک به ساماندهی نظام تأمین و توزیع از طریق کدگذاری کالاها و خدمات و ایجاد یک بانک اطلاعاتی متمرکز از اطلاعات‌پایه‌ی کالاها تأسیس گردید. اهداف و مأموریت اصلی این مرکز توسعه سیستم شمارهگذاری و استفاده از فناوری رمزینه (بارکد) با رعایت استانداردهای بین‌المللی مؤسسه EAN که از ابتدای سال ۲۰۰۵ به نام مؤسسه بین‌المللی GS1 تغییر نام داد، بوده است.
سازمان جهانی GS1، یک نهاد بین‌المللی غیرانتفاعی و غیرتجاری باسابقه‌ای بیش از ۴۰ سال است که توسعه و مدیریت فراگیرترین سیستم استانداردهای زنجیره تأمین در دنیا را بر عهده دارد. استفاده از استانداردهای GS1، کارایی، اطمینان و شفافیت را در زنجیره‌های تأمین مختلف تضمین می‌کند.
در فاصله سال‌های ۷۴ تا ۸۴، فعالیت اصلی مرکز، صدور بارکد برای کالاهایی بود که توسط شرکت‌های ایرانی تولید و به بازار عرضه می‌شدند. این بارکدها در فروشگاه‌های زنجیره‌ای داخل و خارج کشور استفاده می‌شوند و با کمک آن‌ها عملیات فروش مکانیزه در پایانه‌های فروشگاهی موسوم به نقطه فروش (POS) امکان‌پذیر شده است.
سازمان GS1 از طریق شرکت‌های نماینده خود در سراسر جهان، با شرکای تجاری، صنایع تولیدی، دولت‌ها و شرکت‌های صاحب فناوری در ارتباط است تا نیازهای آن‌ها و مشکلات موجود در کسب‌وکارشان را بشناسد و از طریق طراحی و پیاده‌سازی استانداردهای جهانی، برای آن نیازها پاسخی مناسب ارائه دهد.
روزانه بیش از ۱ میلیون شرکت عضو GS1 در ۱۵۰ کشور جهان، بیش از ۶ میلیارد تراکنش مبتنی بر استانداردهای GS1 را ایجاد می‌کنند که همین امر موجب شده است استانداردهای GS1 به‌عنوان «زبان جهانی کسب‌وکار» شناخته و در سراسر دنیا فراگیر شود.
در سال ۱۳۸۴، مدیریت مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران تغییر نموده و از سال ۱۳۸۵ به دنبال مصوبه شماره ۱۱۶۲۲۵/ت۳۵۸۱۸هـ آذرماه ۸۵ هیئتوزیران، طراحی و پیاده‌سازی نظام ملی طبقه‌بندی و خدمات شناسه کالا و خدمات (ایران کد) به وزارت بازرگانی محول شد و طی قراردادی، در دستور کار این مرکز قرار گرفت. تا سال ۱۳۹۲، بخش عمده فعالیت‌های مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران، صرف طراحی و استقرار و گسترش نظام مذکور شد.
از مهرماه ۱۳۹۲، سیاستهای وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره گسترش ایران کد تغییر یافت و حمایتهایی مانند الزام داشتن کد ملی در ثبت سفارش متوقف گردید. درنتیجه، از دامنه فعالیت‌های مرکز کاسته شد و به دلیل کاهش درآمدها، مرکز ناچار گردید تعدیل نیرو انجام دهد. در سال ۱۳۹۳سیاستهای کاهش دامنه فعالیت‌های مرکز و طرح برون‌سپاری عملیات ایران کد و پیگیری وضعیت خصوصی‌سازی و واگذاری (که از مهرماه سال ۱۳۸۸ آغازشده بود) در دستور کار قرار گرفت.
اواخر آذرماه ۱۳۹۳، هیئت‌مدیره مرکز تغییر کرد و پس از بررسی‌های اولیه، تصمیم گرفته شد استانداردهای بین‌المللی GS1 احیا و به صورت جدیتر پیگیری شود. علاوه بر آن، تعیین تکلیف وضعیت حقوقی مرکز (پرونده خصوصی‌سازی) نیز در دستور کار قرار گرفت.
از ابتدای سال ۱۳۹۷ با توجه به استراتژیهای کلان سازمان جهانی GS1 و همچنین سند استراتژیک مرکز بیشترین تمرکز فعالیتها، علاوه بر تولید کد ملی بر توسعه و ترویج استفاده از استانداردهای GS1 و کاربردی نمودن آن‌ها در حوزههای مختلف قرارگرفته است.
همچنین برخی قوانین و مقررات مرتبط با نظام ایرانکدکه پشتیبان برخی از مصوبات و الزامات ایران‌کد است در پیوست شماره ۱ به صورت کامل شرح داده‌شده است.
سیر تاریخی تحولات مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران (GS1 Iran)
نمودار ۱-مرکز در گذر تاریخ
- اواخر سال ۱۳۷۳: طرح موضوع نیاز کشور به سیستم بارکدگذاری کالاها توسط آقای نهاوندیان و تیم مربوطه
- اردیبهشت ۱۳۷۴: تصویب مصوبه ۳۵۳۲ و تکلیف به وزارت بازرگانی برای بارکددار کردن کالاها و تخصیص بارکد ملی به تولیدکنندگان ایرانی و کالاهای آن‌ها
- تابستان ۱۳۷۴: تأسیس مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران به‌صورت موسسهای غیرانتفاعی
- بهمن ۱۳۷۴: ارائه درخواست عضویت به سازمان جهانی بارکدها (EAN) و پذیرش عضویت و تخصیص پیششماره ۶۲۶ به ایران برای شناسهدار کردن کالاها
- ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۴: انجام کدگذاری و تخصیص شناسه به تولیدکنندگان و کالاهای آن‌ها با استاندارد EAN
- سال ۱۳۸۴: ادغام EAN اروپا و UCC امریکا و تغییر نام به GS1
- آذر ۱۳۸۵: تصویبنامه ۱۱۶۲۲۵/ت ۳۵۸۱۸ هـ هیئتوزیران و تکلیف به وزارت بازرگانی در راهاندازی سیستم کدینگ ملی
- اردیبهشت ۱۳۸۶: تصویب آییننامه اجرایی ۱۸۵۹۶/ت ۳۷۱۷۹ ک با عنوان نظام ملی کدینگ (ایران کد)
- تیر ۱۳۸۶: شروع استقرار سیستم کدینگ ملی و ارائه خدمات ایران کد
- سال ۱۳۹۰: ورود ایران کد به فرآیند ثبت سفارش واردات
- آبان ۱۳۹۲: دستور وزیر صنعت به مرکز ثبت سفارش برای توقف انجام امور با ایران کد
- ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ : رویکرد جدیتر نسبت به توسعه و به‌کارگیری استانداردهای GS1 در کشور