آلودگی اطلاعات و ضرورت مقابله با آن در سازمان ها
چکيده
اطلاعات از ديدگاه‌هاي مختلف به گونه‌هاي مختلف تعريف شده است؛ اما توصيف‌هايي كه از اطلاعات ارائه شده در يك نكته مشترك است و آن اينكه اطلاعات چيزي است كه تصميم‌گيري‌هاي ما را تحت تأثیر قرار مي‌دهد. اين توصيف از ابتدايي‌ترين تا پيچيده‌ترين اطلاعات را در بر مي‌گيرد. بنابراين اطلاعات و تصميم‌گيري دو روي يك سكه‌اند. اگر كاركرد اين مسائل را در برنامهريزي و طرح‌هاي اقتصادي و نظامي و پژوهش‌هاي علمي مورد ملاحظه قرار دهيم، اهميت اطلاعات و طبقه‌بندي آن روشن ميشود. امروزه صحت و دقّت اطلاعات براي تصميم‌گيري‌هاي سطوح خرد تا كلان، حائز اهميت بسياري است و آلودگي‌هاي مربوط به داده و اطلاعات، مي‌توانند مشكلات زيادي را در اين فرايند ايجاد کنند. علاوه بر اين، مديريت هوشمندانه اطلاعات، نيازمند در اختيار داشتن اطلاعات سالم، باكيفيت و با کمترین میزان آلودگی است. آلودگي اطلاعات در اصطلاح به آميزش اطلاعات درست با نادرست و به تعبير ديگر، دگرگون کردن کيفيت يا صحت محتواي اطلاعات بر اثر ورود عناصر ديگر اطلاق ميشود. در سازمان‌هایی كه اطلاعات مبادله شده، طبقه‌بندي شده و داراي اهميت زياد هستند و بر اساس آنها تصميم‌گيري صورت مي‌پذيرد، شناخت مفهوم آلوده شدن داده و اطلاعات و سعي در مقابله با آن، بسيار حياتي به نظر مي‌رسد. در اين مقاله به بررسي انواع آلودگي‌هاي اطلاعاتي، انواع مشكلات ناشي از آنها در سازمان‌ها و ارائه‌ي روشهايي براي پیش‌گیری و رفع اين معضلات پرداخته شده است.
1- كليات
1-1 . مقدمه
در طول چند دهه اخير، نقش و فرايند اطلاعات در حوزه صنايع و اقتصاد به طور معناداري از ارتباطات انساني به جريان پرتكاپوي فعلي در جامعه اطلاعاتي تغيير مسير داده است. پيش از اين، اطلاعات عاملي ارتقاء دهنده بود که تصميمات آن جنبههاي روزمره و جاري را در ابعاد اقتصادي بهبود ميبخشيد، ولي اينك اطلاعات يك نياز اساسي است که به سادگي توليد، ذخيره و بازيابي شده و جزء بدنه نيازهاي انساني است. در معنايي ساده، اطلاعات از چارچوب پيوستاري به مفهوم تعيينکنندهی وضعيت ارتقاء يافته است؛ اما مسئله مهمی که باید به آن توجه کرد این است که اطلاعاتي كه از مجراها و منابع مختلف گردآوري ميشوند ممكن است ضد و نقيض يا غير قابل مقايسه باشند.
نوشتههاي بسياري وجود دارند كه در آنها اطلاعات نادرست به صورت عمدي يا غير عمدي نشر يافته است. به عبارتی دچار آلودگی هستند. آلودگي اطلاعات به معناي اخص كلمه يعني آلودن اطلاعات درست به نادرست؛ به تعبير ديگر از بين بردن ارزش، كيفيت، صحت و محتواي اطلاعات بر اثر دخالت اطلاعات نادرست را آلودگي اطلاعات گويند. در اين مقاله سعي شده است با تشريح مفهوم آلودگی اطلاعات، انواع آن و دلايل پیدایش آن در سيستم‌هاي مبتني بر اطلاعات، سازمان‌ها را نسبت به مشكلات حاصل از آلودگي اطلاعات آگاه کرده و راهكاری مناسب براي جلوگیری از آن، پیشنهاد کنیم.
1-2 . طرح مسئله
اطلاعات در عصر جديد به سرعت ايجاد و با استفاده از ابزارهاي الكترونيكی در كمتر از چند ثانيه در سراسر دنيا منتشر میشوند. پيشرفت چرخه توليد و انتقال اطلاعات به حدي گسترش يافته كه اصطلاحاتي چون «انفجار اطلاعات» در متون پا به عرصه وجود گذاشت. يكي از نتایج انفجار اطلاعات، آلودگي اطلاعات است. پاک بودن و با كيفيت بودن اين اطلاعات و دانش حاصل از آن مسئله‌ای بسیار مهم است که معمولاً مورد توجه قرار نمی‌گیرد به طوري كه در واقعیت درصد بالايي از اطلاعات موجود در نظامهاي اطلاعاتي سازمان‌ها ازجمله دولتي و غير دولتي، دچار آلودگي‌هايي از انواع مختلف همچون تكراري بودن، ناقص بودن، به‌روز نبودن، نامعتبر بودن و غیره هستند. اين موضوع مي‌تواند باعث نارضايتي مخاطب، كاهش سود و افزايش قيمت به همراه افزايش زمان براي تصفيه دادهها شود.
با نگاهي عميق‌تر به موضوع، به سهولت مي‌توان فهميد كه از بين بردن این‌گونه آلودگي‌ها تا حد زیادی مي‌تواند در پيشبرد اهدافی همچون تصمیم‌گیری‌های کلان سازمانی، مدیریت دانش و ایجاد نظام اطلاعاتي هوشمند در سازمان مفيد واقع شود.
از این رو بايستي راهكارهايي عملي و مفيد براي حل مشكلات توليد اطلاعات، نگهداري اطلاعات، داده‌كاوي و غیره يافت شود تا هزينه‌هاي مادي و معنوي اين امور، كاهش يافته و در ازای آن سرعت نيل به هدف اصلي نظام، یعنی توسعه‌ي دانایی محور، افزايش يابد.
1-3 . مرور ادبيات
پژوهش حاضر به بررسي موردي ميپردازد كه تا به امروز به اين شكل و شيوه به آن نگريسته نشده است و تنها برخي از محققان به صورت پراكنده به زواياي مختلف آن پرداخته‌اند. طي جستجوهاي انجام شده در منابع داخلي و خارجي، پژوهشي كه اختصاصاً به موضوع آلودگي اطلاعات پرداخته باشد يافت نشد. منابع بازيابي شده در پيشينه اين پژوهش هر يك به نوعي به بررسي آلاينده‌هاي اطلاعاتی، وجود يا عدم وجود آن، در پایگاههای اطلاعاتي پرداخته‌اند. تنها دو مقاله در داخل در حوزه آلودگي اطلاعات یافت شد؛ اولین مقاله با عنوان «آلودگي اطلاعات» توسط دكتر عليرضا نوروزي نگاشته شده است. در اين مقاله به مباحث نظري اين حوزه پرداخته شده است. وي بعد از ارائه تعريف آلودگي اطلاعات به مقايسه آن با مفهوم انفجار اطلاعات پرداخته و آن دو را بسيار نزديك به هم میداند. در ادامه مدل آلودگي اطلاعات را ارائه ميكند. در نهايت نتيجهگیری كلي آن اين است كه عيب‌هايي در نظام اطلاعاتي وجود دارد كه موجب آلودگي اطلاعات ميشوند.
دومین مقاله در سال 1389 با عنوان «بررسي آلودگي اطلاعات در پایگاههای اطلاعاتي پزشكي منتخب دانشگاه علوم پزشكي مشهد از ديدگاه اعضاي هيئت علمي» توسط هما طلاچی و میترا زارعی در نشریه مدیریت سلامت منتشر شد که نتیجهگیری کرده که در برخي موارد پايگاه‌هاي اطلاعاتي داخلي در زمينه حذف يا تقليل آلاينده‌هاي اطلاعات عملكرد بهتري را از خود نشان داده‌اند.